Fort Werk aan de Bakkerskil

Fort Werk aan de Bakkerskil

Fort Werk aan de Bakkerskil. (Foto: HenkvD, 2014, Wikimedia Commons)

Fort Werk aan de Bakkerskil ligt op de Schenkeldijk ten zuidoosten van Werkendam. Het is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en is eind negentiende eeuw gebouwd. De naam van het fort komt van een kreek in de Biesbosch die er langs stroomt. Het fort is één van de meest zuidelijke werken in Nederland en moest onder meer de Papsluis in de Schenkeldijk beschermen.

Bouwstijl

Het fort bestaat uit een kazerne en een gracht met brug en heeft een oppervlakte van ongeveer 1 hectare. Alleen de gevel van de kazerne is zichtbaar. De rest van het gebouw is overdekt met aarde. Het gebouw bestaat uit twee verdiepingen waar zich vroeger onder andere de verblijven, twee verbruiksmagazijnen met hijslift, een ziekenboeg, keuken en munitiemagazijnen bevonden. Zo’n 110 man en acht kanonnen gericht op de Schenkeldijk waren in de kazerne aanwezig.

 

Rol als verdedigingswerk

Tijdens de twee wereldoorlogen was het fort bemand, maar er vonden geen gevechten plaats. Na de Tweede Wereldoorlog werd het fort gebruikt om NSB’ers in op te sluiten. Daarna kwam het fort in gebruik als munitieopslag. In de jaren erna verloor het fort haar waarde als verdedigingswerk, maar dat duurt niet lang. In de jaren vijftig en zestig worden hier vier mobilisatieloodsen geplaatst en is de brug over de fortgracht vervangen door een aarden dam voor zwaar transport.

 

Gladio en de Koude Oorlog

Ten tijde van de Koude Oorlog werd een afdeling van het stay-behindnetwerk “Operatiën & Inlichtingen” in het fort gevestigd, als onderdeel van de Gladio-netwerken in West-Europa. In het diepste geheim werden hier manschappen getraind voor het voeren van een guerrillaoorlog. Ook bevond zich een geheim munitiedepot in het fort. De reden hiervoor was dat tijdens het hoogtepunt van de Koude Oorlog het risico van een Russische bezetting als reëel werd beschouwd. De Gladio-netwerken waren in geheel West-Europa actief en met elkaar verbonden en ook in Nederland werden uit voorzorg dit soort geheime legerbases opgezet.

 

Bronnen

Kenniscentrum Hollandse Waterlinies, "Werk aan de Bakkerskil", via http://hollandsewaterlinie.erfgoedsuite.nl/algemene-onderdelen/zoeken/@1228/8-werk-bakkerskil/ (stand op 29 mei 2018).

Ministerie van Oorlog, Bestek en voorwaarden, met teekening in 2 bladen, naar welke, ingevolge machtiging van den Minister van Oorlog van 17 Augustus 1877, No. 68 G, onder diens nadere goedkeuring, door den Kommandant in het 3de Genie-Kommandement te Gorinchem, zal worden aanbesteed: het maken van een Verdedigingswerk aan de Bakkerskil, bij de Papsluis, onder beheer der Genie te Gorinchem, 1877.

Ministerie van Oorlog, Het vernieuwen in ijzer van een stel waaierdeuren der inundatiesluis aan de Bakkerskil (Papsluis), 1914.

Visser-Kieboom, H. Werk aan de Bakkerskil Papsluis, Amsterdam, 2013.

 

Dit artikel is een bewerking van een tekst van M. Schlingmann, zoals eerder gepubliceerd op www.brabantserfgoed.nl