Collectie-item
Pauselijke onderscheidingen voor zoeaven
Instelling/bron: Stadsmuseum Tilburg
Vier pauselijke onderscheidingen die hebben toebehoord aan de zoeaaf J.J. Keller en ontvangen (in 1868 en 1891) voor zijn deelname aan het Zoeavenleger, 1866-1867. Deze onderscheidingen zijn in 1941 afgestaan ten behoeve van ‘de Oudheidkamer’ door de fam. Hungs-Keller (Schoolstraat 35, Tilburg). Er bevinden zich in het Regionaal Archief Tilburg nog twee oorkonden (1868 en 1891) en een zakboekje (nr. 2296) op naam van Keller die bij deze onderscheidingen horen. De familie schonk tegelijkertijd ook een compleet zoeavenuniform, bestaande uit een jas, broek, vest en witte slobkousen, die niet meer aanwezig zijn (naar Zoeavenmuseum Oudenbosch??) .
A. Voorzijde: omschrift: ‘PIVS . IX . PONTIFEX . MAXIMVS .’ (met aansluitend lauwertakje); borstbeeld van paus Pius IX naar rechts. Keerzijde: opschrift: ‘BENE / MERENTI’; omgeven door een lauwerkrans; hangend aan geel lint met witte smalle randen.
B. Voorzijde: omschrift: ‘LEO . XIII . (…) PONT . MAX .‘; borstbeeld van paus Leo XIII naar links. Keerzijde: opschrift: ‘BENE / MERENTI’; eronder en boven ornamentje; hangend aan lichtblauw lint, onderbroken door twee smalle witte banden.
C. Medaillon met vier kruisarmen met concave zijden. Voorzijde: opschrift: ‘HINC VICTORIA’; lauwerkrans en Latijns Kruis. Keerzijde: medaillon: afbeelding van de Pauselijke Regalia; omschrift: ‘FIDEI ET VIRTUTI’; opschrift, verspreid over kruisarmen: ‘PP / PIVS / IX / 1867’; identiek lint als B.
D. Pauselijke Regalia (tiara en sleutels) aan geel-blauw lint.
Zoeaven waren vrijwillige soldaten die in Italië streden voor het behoud van de kerkelijke staat, die toen nog een aanzienlijk deel van Midden-Italië besloeg. Tussen 1861 en 1870 trokken ruim elfduizend vrijwilligers naar Rome. Officieel maakten destijds 3181 Nederlanders die verre reis, waaronder 65 voornamelijk jonge Tilburgers. De eerste Tilburgse zoeaven vertrokken in februari 1866, de laatste keerden in oktober 1870 terug in Nederland, nadat met de val van Rome (20 september 1870) de strijd was beëindigd. Ze gingen uit overtuiging en verwierven veel respect binnen de Tilburgse gemeenschap, alleen al omdat ze meer van de wereld gezien hadden dan hun meeste plaatsgenoten. Voor vele zoeaven was die periode bepalend voor hun verdere leven. Ze verenigden zich in de broederschap Fidei et Virtuti (Latijn: Geloof en Deugd), die aanvankelijk thuis was in een café op de hoek van de Spoorlaan en de Heuvel. Nadien kreeg de broederschap een eigen onderkomen in de Koestraat. Een apart verschijnsel was het Liefdewerk Oud Papier, een vereniging die in 1876 door Fidei et Virtuti werd opgericht met het doel geld in te zamelen voor de paus.
De bekendste Tilburgse zoeaaf was Antoine Arts, de laatste was Adriaan Lemmers. Hij overleed op 96-jarige leeftijd, toen een motor hem had aangereden voor zijn huis in de Lange Schijfstraat (Noordhoekring). Met gevoel voor dramatiek schreef de krant in 1938 ‘dat hij, die in het warme Italië had gevochten voor de paus en het geweervuur had getrotseerd, nu omkwam in het moderne verkeer’.
Johannes Jacobus Keller werd op 28 mei 1834 in Tilburg geboren als zoon van de ongehuwde Maria van Luck en Hans Keller. Deze laatste was een Zwitser die als huurling naar Nederland was gekomen. Moeder van Luck overleed bij een bevalling in september 1835. Johannes kwam toen bij een ongehuwde broer en zus van zijn moeder terecht. Hij behoorde tot de eerste zoeaven die vanuit Tilburg naar Gent (en Rome) gingen. Hij diende daar van 10 februari 1866 tot 16 februari 1868 (Ignr. 2296). Hij werd onderscheiden voor zijn deelname aan de slag bij Mentana in 1867. Na zijn terugkeer staat hij te boek als fabriekswerker en later kleermaker. Op 18 april 1872 huwt hij met Aldegonda van Reusel en hij gaat wonen op het adres Noordhoek 661. Vervolgens verhuist het paar, dat zes kinderen kreeg, naar de Paterstraat 24. Keiler is aanwezig op de Mentanaherdenking van 1892. Hij is op 7 februari 1921 op 86-jarige leeftijd overleden. Er bestaat nog een foto van Keller waarop hij de twee onderscheidingen draagt. [RP]