Op een foto in de collectie van het West-Brabants Archief zien we groep mannen en vrouwen op een pier staan, omringd door water. De wind doet zijn best om de korte kapsels in de war te brengen. Op de achtergrond vaart een groot zeeschip voorbij. Met handen diep in de jassen kijken twee vrouwen naar een man die net iets voor het groepje staat. Ze lachen. De man – de kleuren van zijn jasje dringen haast door de zwart-witfoto heen – gooit een fles het water in. De fles, nog net te zien, is niet leeg. Er zit een briefje in. Uit de omschrijving blijkt dat we in Bergen op Zoom zijn. Het gaat om flessenpost. Voor de Engelse premier Thatcher.
'Red de kinderen'
Wat was er aan de hand? Na verkozen te zijn voor een derde termijn koos de door haar tegenstanders gehate Margaret Thatcher (1925-2013) voor een nieuwe strijd om te voeren: die tegen queergroepen. Dat deed ze door op een partijcongres in oktober 1987 te verkondigen dat "children who need to be taught to respect traditional moral values are being taught that they have an inalienable right to be gay.” [Kinderen die moet worden geleerd respect te hebben voor traditionele morele waarden, wordt geleerd dat ze een onvervreemdbaar recht hebben om gay te zijn.] Onder het mom van 'red de kinderen'werd er toegewerkt naar het verder strafbaar stellen van homoseksualiteit. Overheden gebruiken overigens nog steeds deze retoriek om homoseksuele mannen en vrouwen te vervolgen.
Sectie 28, zoals het deel van de Engelse wet ging heten, verbood het voor overheden om "opzettelijk bevorderen of het publiceren van materiaal met de bedoeling homoseksualiteit aan te moedigen" en het verbood homoseksualiteit als "familierelatie" te onderwijzen. Een vage wet die het mogelijk maakte streng op te treden. De wet werd ingevoerd in mei 1988.
Het valt buiten de kaders van dit artikel om diep in te gaan op de problematiek in Engeland. Op het Notchesblog vind je meer over de totstandkoming en de gevolgen van Section 28.
Protest!
Als reactie op de uitspraken van Thatcher en het invoeren van section 28 was er protest. Eerst in Engeland, met manifestaties en Boy George kwam met een protestlied. In de intro persifleerde hij Thatcher.
Al gauw volgden protesten op het Europese vasteland. In Nederland kwam verzet uit Amsterdam, maar ook uit West-Brabant. Allerlei organisaties voerden acties, waaronder het COC. De boze-brief-flessenpost was een ludieke actie om aandacht te vragen voor de serieuze problemen in Engeland.
Never going underground
Verschillende organisaties besloten samen te werken aan een Europese bustour onder de naam Never going underground. De tour begon in Amsterdam en ging vervolgens via Groningen en Nijmegen door naar Eindhoven. De bijeenkomsten werden goed bezocht. Bezoekers konden op 19 oktober 1988 in Eindhoven terecht. Daarna werden andere Europese landen aangedaan. Het programma bestond uit discussiegroepen, cabaret en getuigenissen door zowel Britse als Nederlandse personen en groepen. Louise, een Engelse lesbienne, vertelde over de gevolgen: sinds het intreden van de wet waren tientallen beschuldigde moeders hun kinderen kwijtgeraakt. Geweld nam toe, en ook het aantal zelfdodingen. Geen subsidies meer voor homo-organisaties en op scholen mocht er niet meer over worden gesproken. In Nederland heerste de angst dat de Engelse wet ook op het vasteland navolging zou krijgen.
Een geslaagd protest?
Het doel van de bustour was geld ophalen en aandacht genereren. Daarin slaagde de organisatie. Het invoeren van de wet kon echter niet worden tegengehouden. De emancipatie ging desondanks door. “We hebben de verbranding in de Middeleeuwen overleefd, we hebben de Tweede Wereldoorlog overleefd. Ondanks alles wat er nu gebeurt, we zijn er en we gaan niet weg, Never going underground.” Zo verwoordde de theatergroep Great Dark Man het tijdens de optredens van de bustour. Scholen bleken niet onder de wet te vallen, dus voorlichting geven bleef mogelijk.
Was het protest mislukt nu de wet was ingevoerd? Niet helemaal. De lhbtqi+organisaties trokken vanaf dat moment meer samen op en in 2003 lukte het de wet afgeschaft te krijgen. In Nederland was een paar jaar eerder het universele huwelijk ingevoerd. Of de flessenpost ooit premier Thatcher heeft bereikt, is niet bekend.
Heb jij nog herinneringen aan de bustour? Dan willen wij die graag horen! Neem contact op met Wouter Loeff.
Bronnen
Onbekend, "The Section 28 battle", BBC News, 24-07-2000.
Lohuis, Gerard, "Homo's toeren tegen repressie", De Waarheid, 21-10-1988.
Versteeg, Peter, "Internationale benefiettour tegen clause 28", De Waarheid, 24-08-1988.
Vrieling, Marieke, "Never going underground", Nieuwsblad van het Noorden, 21-10-1988.
https://notchesblog.com/2017/12/05/promoting-homosexuality-1987-2017/ (geraadpleegd om 24-02-2023).
https://notchesblog.com/2014/06/17/thatcher-and-homosexuality-waiting-for-section-28/ (geraadpleegd om 24-02-2023).
https://notchesblog.com/2015/02/10/sexual-politics-in-the-era-of-reagan-and-thatcher-marc-stein-in-conversation-with-jeffrey-weeks/ (geraadpleegd om 24-02-2023).