Dansen van vreugde

Sommige beelden van de bevrijding worden zo vaak gebruikt dat ze iconen zijn geworden van dat langverwachte moment. Tot die categorie hoort ook de zeldzame kleurenopname die kapitein E.G. Malindine (1906-1970) van de Britse Army Film and Photographic Unit op 19 september 1944 maakte van dansende jeugd op de Markt in Eindhoven. De dag ervoor hadden de eerste geallieerde troepen de stad bereikt. Het tafereel, met de jongeren getooid in rood-wit-blauw en oranje, en met het vlagvertoon op de achtergrond, heeft al meer dan eens model gestaan voor speelfilmscènes over de bevrijding.

De vreugde in Eindhoven werd echter diezelfde dag nog overschaduwd toen de Luftwaffe de stad bombardeerde. Bij dit bombardement vonden 270 inwoners de dood en raakten er meer dan 800 gewond. Het laat zien dat de bevrijding van Brabant twee gezichten heeft: naast uitgelatenheid ook verdriet, naast opluchting ook angst.

Voor veel Brabanders kwam de vrijheid na ruim

vier jaar bezetting heel anders dan ze op grond van de snelle geallieerde opmars in augustus 1944 verwacht en gehoopt hadden. Hij kwam later, trager en niet zelden in een storm van geweld en verwoesting. Juist toen de bevrijders begin september de Nederlandse grens naderden, wisten de Duitse troepen zich te herpakken en hun verdediging opnieuw te organiseren. Brabant zou niet zonder slag of stoot worden prijsgegeven, zoals met grote delen van Noord-Frankrijk en België was gebeurd.

Op zondag 17 september en de daarop volgende dagen vochten Amerikaanse luchtlandingstroepen en Britse tankbataljons zich een weg door Oost-Brabant, van Valkenswaard via Eindhoven, Veghel en Grave in de richting van de grote rivieren. In de weken na Operatie Market Garden werd vanuit deze smalle corridor de bezetter met moeite uit Brabant verdreven.Vaak ging dat gepaard met dramatische gebeurtenissen en persoonlijk leed. De herinnering daaraan heeft zich vastgezet in talloze verhalen die onderdeel zijn geworden van het collectieve geheugen. Pas begin december, maar liefst elf weken na het begin van de operaties, was Brabant grotendeels bevrijd. Alleen het gebied benoorden de Maas, het Land van Heusden en Altena, zou daarop nog tot het voorjaar van 1945 moeten wachten.

De samenleving bleef echter ook na de bevrijding nog maandenlang ontwricht. De geallieerde oorlogsinspanning kreeg op alle terreinen absolute prioriteit. Aangerichte verwoestingen, nijpende tekorten en beperkingen op allerlei gebied ontregelden het alledaagse bestaan. Veel Brabanders waren er relatief slechter aantoe dan tijdens de jaren van bezetting. De herwonnen vrijheid maakte echter voor de meesten van hen de situatie draaglijk.

De herinnering aan de onvergetelijke uren waarin ze hun bevrijders, Britten, Amerikanen, Polen of Canadezen, de straten van hun dorp zagen binnenrijden zou hen hun hele leven bijblijven. Het rood-wit-blauw was kwam uit de kast en mensen durfden weer te dansen van vreugde.

 

Bronnen

Van den Eerenbeemt, H. (red.), Geschiedenis van Noord-Brabant, deel 3: Dynamiek en expansie, Amsterdam/Meppel, 1997.

Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.

 

Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 250.