Spoorwerkplaats “Den Atteljee”, Tilburg

Wagenmakerij Spoorzone Tilburg

De voormalige Wagemakerij in het Spoorzone-complex (Foto: Johan Bakker, 2017, Wikimedia Commons)

Alle rechten voorbehouden

“Den Atteljee” in Tilburg was gedurende lange tijd een belangrijke herstelwerkplaats voor wagons en locomotieven van de Nederlandse Spoorwegen. Nadat het onderhoud van materieel naar andere locaties werd overgezet, kwamen de werkplaats zelf alsmede de gehele Spoorzone in aanmerking voor gebiedsontwikkeling.

‘De Verboden Stad’ van Tilburg

De spoorlijn en de werkplaats betekenden een grote stimulans voor de economie in de regio. In de hoogtijdagen, rond 1920, trof je er ruim 1300 arbeiders aan die zich niet bezig hielden met materieelonderhoud, maar ook met export vanuit de industriestad. In Tilburg stond de spoorwegzone bekend als ‘de Verboden Stad’, aangezien alleen werknemers zich op het terrein mochten begeven. Daarnaast waren ook andere bedrijven gevestigd in de spoorwegzone, die van belang waren voor de Tilburgse economie: de voormalige Vormenfabriek produceerde chocoladevormen voor de Europese markt en uitgeverij Zwijssen ontwikkelde er de katholieke variant van de leesmethode ‘Aap, Noot, Mies’.

 

Erfgoed

Naast een rijk verleden biedt de spoorwegzone ook een bijzondere kijk in industriële architectuur: het erfgoedcomplex is een staalkaart van de stijlontwikkeling van ongeveer anderhalve eeuw spoorwegarchitectuur en is daarmee uniek binnen Nederland.

In 2010 verkocht NS de grond met de gebouwen aan de gemeente Tilburg, die onder de titel “De Tien van Tilburg en Brabant voor de Spoorzone (SPZ013)” samen met de provincie het gebied herontwikkelen.

 

Bronnen

Van Doremalen, H., e.a., D'n atelier 125 jaar. Geschiedenis van de spoorwegwerkplaats Tilburg, 1868-1993, Tilburg, 1993.

Van Doremalen, H., e.a., NedTrain Tilburg 1868-2003. Geschiedenis van de spoorwegwerkplaats d’n Atelier, Tilburg, 2003.

Veen, J., Sporen over de heuvel. De geschiedenis van de spoorwegen in en om Tilburg, Tilburg, 1988.

Vrolik, A., e.a., Overeenkomst regelende de voorwaarden voor de inrigting en het gebruik in gemeenschappelijke dienst van het station te Tilburg en regelende de aansluiting van den spoorweg van Turnhout naar Tilburg met den staatsspoorweg bij Tilburg, 1867.

 

Dit artikel is een bewerking van een tekst van M. Schlingmann, zoals eerder gepubliceerd op www.brabantserfgoed.nl