17. aorgetouw

Als je dat weet, kun je je antwoord en postadres inzenden via info@erfgoedbrabant.nl o.v.v. ‘bij wijze van’ en maak je kans op en boek of een cd in het Brabants dialect. Bij wijze van …za’k mar zegge kwam tot stand i.s.m. Omroep Meierij.

Verhaal van Jan Luysterburg uit Hoogerheide 

Op ’t West-Braobaanse plattelaand adde vroeger boerderaajkes en jeel veul arrebaajersöskes. Aon die öskes zaat dikkels ‘ne n’of, want ’t waareke op de boerderaaj brocht nie genog op om van te bestaon meej ’n grwoot uisouwe.

In dieje n’of wiere allerlaaj groentes verbouwd, zoowas rwooie kwoole, wiette kwoole, sevwoojekwoole, spruite, aarte, bwoone, peejkes, wietlof, rebarreber en kroote. Jin derde van de n’of wier gebrökt vur errepels. Die mochte naomelek daornaor twij jaor nie op ‘tzellefde plek trugkomme. En dan wier d’r nog ’n zoow grwoot moogeleke lap grond meej rog gezaoid. Want rog leever roggemeel en da d’is goed vur roggebrwood en as vaarekesvoer. ’t Strwooi is ok vur ’t vaareke. En de stoppels worre in de grond gespit, da’s wir goeje bemestieng.

As de rog rèèp was, dan wier ie dur oos vaoder gemaaid, in schoove gebonne en in oppers gezet. Da maaie gebeurde meej ’n zèèsie en ’n pikaok. Mar da gieng netuurlek nie zoowmar, want de zèèsie moes jirst schaarep gemokt worre. Daorvur gebrökte oos vaoder altij ‘n aorgetouw.

Als je weet wat aorgetouw betekent, dan kun je je antwoord en postadres voor 11 maart inzenden via info@erfgoedbrabant.nl o.v.v. ‘bij wijze van’ en maak je kans op een boek of cd in het Brabants dialect.

Je kunt de opgave ook beluisteren! Bovenstaand verhaal wordt door Jan voorgedragen in onder meer de volgende uitzendingen van lokale omroepen in Noord-Brabant:

  • Radio Rucphen FM : donderdagochtend tussen 10-10.15. Programma: de Senioren Express, presentator: Jan Mangnus.
  • HTR Heusden-Vlijmen e.o. : maandagavond tussen 19-21. ROS-Kabelkrant Ziggo TV Kanaal 43 op zondag tussen 11 - 13 en via www.nlutskebrabants.nl bij "uitzending gemist". Programma: ’n Lutske Brabants, presentator: Frans van den Bogaard.
  • Omroep Centraal (Gemert-Bakel) : zondagmorgen tussen 9-11. Programma: Met de Zachte G, presentator Mario van Dinther.

De oplossing van deze opgave is:

Een aorgetouw is het gereedschap om een zeis scherp te kloppen. Het bestaat uit een soort van aambeeld, dat met de pin in de grond wordt verankerd, en een hamer die aan weerskanten spits toeloopt. Waarom heet dat ding een aorgetouw? Het eerste deel is het werkwoord haren, het scherpen van de zeis, van een oud woord haar dat scherp betekende maar nu niet meer wordt gebruikt. Het tweede deel is getouw, dat een ander woord voor gereedschap is, en dat we nu ook nog kennen uit het woord weefgetouw.

Je leest meer over de dialecten van Noord-Brabant bij de Erfgoed Brabant Academie.