Papenbril
De verdedigingsfunctie was niet het enige waarvoor de Citadel diende. Het Staatse bewind gebruikte het bouwwerk ook om de katholieke inwoners van de stad in de gaten te houden, om zich ervan te verzekeren dat zij niet langer trouw waren aan de Spaanse koning. Het gezag van de Spaanse koning brokkelde weliswaar al af in het noorden van het land, maar dat was beneden de rivieren nog niet het geval. Deze voorganger van Big Brother bezorgde de Citadel de bijnaam "papenbril".
Vijf hoeken
De Citadel bestond van origine uit een vijfhoekige schans met in elke hoek een bastion. De muren die de schans omringden, waren gemiddeld twee meter dik en kwamen acht meter boven het water uit. In de achttiende eeuw werd het fort uitgebreid met een kazernegebouw, dat een plaats kreeg in het midden van het terrein. Dit gebouw werd in 1848 uitgebreid met vier vleugels. Een van de vijf bastions werd in 1880 gesloopt, omdat deze hoek uitkwam in de Willemsvaart en daardoor het scheepsverkeer hinderde.
Het poortgebouw van de Citadel van 's-Hertogenbosch. (Foto: Havang(nl), 2011, Wikimedia Commons)
Tussen 1975 en 1982 werd het complex geheel gerestaureerd. Daarbij werd de volledige ommuring hersteld, inclusief vier van de vijf bastions. Aan de hand van gegevens uit 1745, werden de aarden wallen binnen de muren hersteld, inclusief borstweringen, schuttersbanketten, walgangen en opritten. De vier vleugels aan het kazernegebouw werden bij de restauratie gesloopt, waardoor de overzichtelijke vijfhoekige ruimte weer zichtbaar werd. De kazerne werd ook afgebroken, maar die werd daarna gereconstrueerd. Dit gebouw biedt tegenwoordig onderdak aan het Brabants Historisch Informatie Centrum.
Bronnen
Bruggenman, H., De Citadel: geschiedenis van het fort: de papenbril, ’s-Hertogenbosch, 2002.
Van Vliet, A., en Dénis, M., De Citadel: cultureel bolwerk, ‘s-Hertogenbosch, 1996.
Dit artikel is een bewerking van een tekst van M. Schlingmann, zoals eerder gepubliceerd op www.brabantserfgoed.nl