Collectie-item
Gedenksteen geboortehuis Primus Antonius van Gils (1758-1834) uit 1890.
Instelling/bron: Stadsmuseum Tilburg
Antonius van Gils (Tilburg 1758 – Sint-Michielsgestel 1834) studeerde aan het Turnhoutse College en vervolgens aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar hij in 1779 als student aan de faculteit der Artes in de Paedagogie Het Verken tot primus (de beste van het studiejaar) werd uitgeroepen. Op 31 augustus 1779 werd hij als primus feestelijk in Tilburg ingehaald. Het door de Leuvense studenten toen achtergelaten vaandel Het Verken is nog steeds in bezit van het Sint Jorisgilde [zie SMT00578] en in bruikleen bij Stadsmuseum Tilburg. Van Gils was sinds 1780 lector in de wijsbegeerte, en vanaf 1790 hoogleraar in de godgeleerdheid aan de Leuvense universiteit. Toen die in 1797 door de Fransen werd vernield en gesloten, vluchtte hij, met medeneming van een gedeelte van de universiteitsarchieven, naar het Noord-Brabantse Berlicum, waar hij het kleinseminarie Veebeek stichtte. Daarna kocht hij het landgoed Beekvliet en stichtte daar het gelijknamige kleinseminarie. Hij was medestichter en president van het grootseminarie Nieuw-Herlaer te Sint-Michielsgestel, waar de Leuvense archieven ten slotte terechtkwamen. Van Gils legde in het bisdom Den Bosch de grondslag voor de kerkelijke geschiedschrijving met zijn in 1819 verschenen 'Katholyk Meyerysch Memorieboek, behelzende de oprigting van het Bisdom van 'sHertogenbosch'. Dit werk werd door de latere schrijvers J.A. Coppens (verschenen in 1840-1844) en L.H.C. Schutjes (1870-1881) in hun standaardwerken over de geschiedenis van het bisdom Den Bosch als uitgangspunt genomen.
In 1890 vermeldt F.M.A. Arnolds in zijn boek Bossche legenden en verhalen: ‘Vóór eenigen tijd is door de zorgen van den ZEerw. Heer Pastoor J. van der Lee, een marmeren gedenksteen geplaatst boven den hoofdingang der woning van den Heer Fr. Schoenmakers-Marsé, in de Nieuwlandstraat, het geboortehuis van den moedigen Van Gils, op wien Tilburg met recht trotsch gaat.’
In 1929 werd deze steen (niet van marmer maar van hardsteen) uit 1890 herontdekt in de tuin van P. Eras-Mercx in de Nieuwlandstraat, en gedeponeerd in de tuin van het voormalig Missiemuseum aan de Paleisstraat.
Op 14 juni 1934 (honderd jaar na de dood van Van Gils) is een nieuwe marmeren gedenksteen geplaatst in de gevel van Nieuwlandstraat 49 met de tekst: ‘HIER WERD GEBOREN ANTHONIUS van GILS 29 JULI 1758 VIR PIUS AC DOCTAS’. Zie foto Regionaal Archief Tilburg, Beeldonline, nr. 104045. Inmiddels is komen vaststaan dat dit niet het geboortehuis van Van Gils is. Dat heeft gestaan op de hoek van de Noordstraat en de Stationsstraat.
De hardstenen gedenksteen (59 x 115 cm) uit 1890 die nu in de Stadscollectie wordt bewaard, bevat het opschrift: ‘IN DIT HUIS IS GEBOOREN / 29 JULI 1758 / ANTONIUS VAN GILS’. [RP]
Depot102