Collectie-item
Verguld houten uithangteken van een gouden zwaan
Instelling/bron: Stadsmuseum Tilburg
Op de zuidzijde van de Heuvel (op de rechterhoek van de tegenwoordige Zwaanstraat) stond in het begin van de twintigste eeuw Hotel De Gouden Zwaan van H.B. Hegeman. Op het pand waren twee stenen sculpturen van gouden zwanen in de gevel aangebracht; een boven de inrijpoort (tegenwoordig de Zwaanstraat) naar voren gericht en een boven de voordeur naar links gericht. Deze zijn goed te zien op een foto uit 1914 (Regionaal Archief Tilburg, Beeldonline nr. 200116).
Veel horecagelegenheden in Tilburg luisterden de afgelopen eeuwen naar de naam de Zwaan en varianten daarop. Aan de Oude Markt stond in het begin van de twintigste eeuw ook een Hotel De Gouden Zwaan. Op een foto uit 1929 (Regionaal Archief Tilburg, Beeldonline nr. 027804) is in de rechterzijgevel een gouden zwaan als uithangteken te zien. Dit object bevindt zich thans nog in een particuliere collectie.
Al in de zestiende eeuw bestond er op de Heuvel herberg De Swaen. De Gouden Zwaan werd in de achttiende en negentiende eeuw gedreven door de familie Botermans en vanaf 1882 door de familie Hegeman. Hotel De Gouden Zwaan genoot in Tilburg een zo’n grote faam, dat er zelfs een straatliedje in Tilburgs dialect over werd gezongen: 'Bij Hegeman op de Heuvel / Daor stao un gouwe zwaon / En ze bet en ze schet nie / En ze bleft daor eeuwig staon.'
De houten gouden zwaan (36 x 45 x 29 cm) in de Stadscollectie heeft aan de onderzijde twee ijzeren beugels om het object te bevestigen. Als deze bevestigd is, is de zwaan naar rechts gericht. Op een oude foto uit 1910 (Regionaal Archief Tilburg, Beeldonline nr. 000790) is een naar rechts gericht zwaan te zien op de achterzijde van een koetsje van Hotel De Gouden Zwaan. Dit koetsje vervoerde onder andere hotelgasten van en naar het station. De gouden zwaan in de Stadscollectie is onmiskenbaar afkomstig van dit koetsje. De vleugels van de zwaan zijn aan de bovenzijde extra versterkt door een ijzeren beugel en twee ijzeren hoekstukjes. De zwaan is goudkleurig beschilderd en heeft zwarte vleugels.
Prof. dr. H.F.J.M. van den Eerenbeemt (1930-2008) schonk deze gouden zwaan in 2007 aan Stadsmuseum Tilburg. [RP]